Segway
Segway, ya da segway kt (sagway kişisel taşıyıcı) iki tekerlekli kendi kendini dengeleyen bir ulaşım aracıdır. Mucidi Dean Kamen tarafından 2001 yılı Aralık ayında tanıtıldı. Segway kelimesi, italyancada “takip etmek” kelimesi için kullanılan “segue” kelimesinin sesteşidir.
Bu ulaşım aleti, elektrik motoruyla çalışır ve 20 km/h hız yapabilir. Kamuoyuna sunulmadan önce yüzyılın icadı olarak tanıtıldı, ancak tanıtım sonrasında beklenen ilgiyi görmedi. Genellikle turistik şehir turları için turizm firmaları tarafından kullanılmaktadır. Algılayıcılar sayesinde iki tekerlek üzerinde otomatik denge sağlayan Segway, üzerinden düşmeyi başaran ilk insan George Walker Bush ile çok daha popüler bir hale geldi. Firma şimdi de General Motors ile işbirliği içerisinde iki kişilik elektrik enerjili şehir aracını üretti. Trafik sıkışıklığı ve kazaları önemli ölçüde azaltacağına inanılan cihaz iki tekerlekli ve iki kişilik olarak tasarlanmış. The Personal Urban Mobility and Accessibility tanımının kısaltılmış hali olan PUMA adıyla anılan araç lityum iyon pille çalışıyor.Ekonomik pratik ve hızlı bir ulaşım aracı olarak çift kişilik bu model nisan 2009 da newyork sokaklarında test için dolaşmaya başladı. Segway tarafından geliştirilen iki tekerlekli denge teknolojisini kullanan PUMA, çift elektrik motoruyla 56 km (35 mil) hız yapabiliyor ve tam dolu pille 56 km mesafe katediyor. Araç özel algılayıcıları sayesinde yayaları ve diğer araçları algılayarak çarpışma ve kazaları engelliyor.
Segway’ın Mucidi Amerikalı Dean L. Kamen
Segway Bilimi
Dengeyi kendinden sağlama becerisi Segway PT ile ilgili en etkileyici niteliktir ve işleyişinin temeli de budur. Sistemin işleyişini anlamak için Kamen’in modelini düşünmek yardımcı olacaktır: İnsan vücudu. Eğer ayağa kalkıp öne doğru eğilir ve dengenizi kaybederseniz büyük ihtimalle yüzüstü yere düşmezsiniz. Beyniniz dengesiz olduğunuzu bilir çünkü iç kulağınız harekete geçer ve öne adım atmanızı sağlayarak düşmenizi engeller. Eğer öne doğru eğilmeyi sürdürürseniz beyniniz devamlı adım atmanızı sağlar ve sizi dik tutar. Düşmek yerine adım adım ileri doğru yürürsünüz.
Segway PT de aynı şeyi yapar ama bacak yerine tekerlekleri, kas yerine motoru, beyin yerine bir grup mikro işlemcisi ve iç kulak dengeleme sistemi yerine karmaşık eğim ve jiroskopik sensörleri bulunmaktadır. Beyniniz gibi Segway PT öne eğildiğinizi fark eder. Dengeyi korumak için tekerleklerini gerekli hızda döndürür ve ileri gidersiniz. Segway bu davranışı dinamik dengeleme olarak adlandırmaktadır ve Segway PT’nin sadece iki tekerlek üzerinde dengede durabilmesini sağlayan bu benzersiz yöntemin patentini almıştır.
Segway PT, kendisine iki tekerlek üzerinde dengede durma ve hareket etme yeteneğini kazandıran akıllı bir sensör ağı, mekanik aksamlar ve kontrol sistemlerinden oluşur. Segway PT’ye bindiğiniz anda beş adet mikro jiroskop ve iki akselometre arazideki farkı ve vücut pozisyonunuzu saniyede 100 kez kontrol ederek algılar.
Segway PT silikondan yapılmış özel katı hal açı oran sensörleri kullanır. Bu tip jiroskopik sensörler, bir objenin rotasyonunu Coriolis kuvvetini kullanarak çok küçük ölçekte saptarlar. Basit olarak tanımlandığında, Coriolis kuvveti hareket eden bir objenin bir diğer hareket eden objeye göre belirgin dönmesidir. Örnek olarak, düz bir çizgide ilerlemek isteyen bir uçak, dünyanın dönmesi sebebi ile dönüyor gibi gözükür.
Segway PT’de beş adet jiroskopik sensör vardır, ancak aslında ileri veya geri eğilmeyi (eğim), sola veya sağa eğilmeyi (dönme) ve sola veya sağa yönlendirmeyi (sapma) ölçmek için sadece 3 adet yeterlidir. Ekstra sensörler ürünü daha güvenli yapmak için ilave edilmiştir. Bütün bu eğilme ve yönlendirme bilgileri, ilave eğiklik sensörlerinden gelen bilgi ile birlikte cihazın beynine iletilir.
Cihazın beyin ve kas gücü 2 adet birebir aynı olan, birlikte çalışarak tekerlekleri döndürme gücünü paylaşan mikro işlemcili kontrol kartlarından, pillerden ve motorlardan oluşur. Ayrıca ilave mikro işlemciler de mevcuttur. Cihazın devrilmemesi için çok çabuk ve çok hassas ayarlamalar yapabilmesi için böyle bir beyin gücüne ihtiyaç duyar. Eğer kontrol kartlarından biri (veya bu kartla ilişkili pil, motor, kablolar) devre dışı kalırsa, diğer grup tüm fonksiyonları üstlenerek sürücünün uyarılmasını ve emniyetli bir şekilde durmasını sağlar.
Mikro işlemciler üzerinde Segway PT!yi kontrol eden ileri bir yazılım mevcuttur. Bu yazılım jiroskopik sensörlerden gelen tüm denge bilgilerini izler ve bu bilgiler ışığında motorların gücünü ayarlar. Bir çift şarj edilebilir lityum iyon pillerden güç alan elektrikli motorlar, tekerlekleri birbirinden bağımsız olarak farklı hızlarda çevirebilirler.
Sürücü ileri eğildiğinde, motorlar iki tekerleği de ileri çevirerek PT’nin devrilmesini önler. Sürücü arkaya eğildiğinde, motorlar iki tekerleği de geriye doğru çevirir. Sürücü Leansteer gövdesini sola veya sağa çevirdiğinde, motorlar bir tekerleği diğerinden daha hızlı veya eğer sürüş hızı yeterince düşükse, tekerlekleri aksi yönde çevirerek, Segway PT’nin dönmesini sağlar. Sürüş esnasında Segway PT, eğilmeniz sonucu dönüşten kaynaklanan sentripetal ivmelenmeyi dengelemek için tam olarak doğru radius ile döner.
Segway’in Patronu Jimi Heselden Öldü
Sıra dışı bir scooter çeşidi olan Segway‘i üreten firmanın patronu mültimilyoner Jimi Heselden, trajik bir Segway kazası yüzünden hayatını kaybetti. İngiltere’nin West Yorkshire şehrinde Segway’i ile yolculuk yapan Heselden, bilinmeyen bir sebeple bir nehire düştü. Görgü tanıklarının ifadesine göre, Heselden bir Segway üzerindeydi ve yaklaşık 9 metre yükseklikten nehire düştü. Dean Kamen tarafından icat edilen Segway ilk kez 2001 yılında piyasaya sürülmüş ve oldukça ilgi çekmişti. Aracın aşırı pahalı olması bile bu ürüne olan ilgiyi azaltmamıştı.
Jimi Heselden
Saatte sadece 19 km hız yapabilen Segway’in, patronunun hayatına mal olan böylesine trajik bir kazaya sebebiyet vermesi de hayatın bir cilvesi. Daha öncede adını hatırlayamadığım bir ülke Segway’in yaya trafiğine açık alanlarda kullanılmasını yasaklamıştı. Üstün bir dengeye sahip olsa da pili zayıfladığı zaman Segway’in, denge sorunlarına neden olduğu daha önce de haberlere konu olmuştu. (Eylül 2010)
